Rechters werken bij:
• de rechtbank
• het gerechtshof
• de Hoge Raad
• bijzondere colleges
De meeste rechters werken bij een rechtbank. Wie het niet eens is met een uitspraak van de rechtbank en in hoger beroep gaat, komt meestal bij een gerechtshof terecht.
Bij de Hoge Raad werken de hoogste rechters. De organisatie van alle rechters rechtsprekende personen en instanties samen wordt de Rechtspraak genoemd.
Rechtszaken beginnen haast altijd bij de rechtbank. Daar oordelen rechters over burenruzies, echtscheidingen, conflicten over betalingen, arbeidszaken en strafzaken. Ze werken daar in teams:
Enkelvoudige en meervoudige kamer
Minder ingewikkelde zaken worden voorgelegd aan 1 rechter. Dat noemen we de enkelvoudige kamer.
Zwaardere zaken, zoals strafzaken waarvoor mensen een lange straf kunnen krijgen, worden door 3 rechters behandeld: de meervoudige kamer.
De uitspraak
In totaal zijn er 11 rechtbanken in Nederland. De rechter doet altijd een uitspraak. Wie het niet eens is met de uitspraak, kan aan een hogere rechter vragen nog eens naar de zaak te kijken. We noemen dat hoger beroep.
Een rechter die bij een gerechtshof werkt, noemen we een raadsheer. Ook als het een vrouw is. Een raadsheer behandelt zaken in hoger beroep. Dat wil zeggen dat hij een zaak nog een keer goed bestudeert nadat een andere rechter dat ook al heeft gedaan, omdat een van de partijen het niet eens was met de uitspraak van de rechter. Raadsheren behandelen zaken meestal met z’n 3-en. Een uitspraak van het hof wordt meestal een ‘arrest’ genoemd. Er zijn 4 gerechtshoven in Nederland.
Als iemand vindt dat het gerechtshof de wetten of regels niet goed heeft toegepast, kan hij de zaak voorleggen aan een nog hogere rechter: de Hoge Raad. We noemen dat ‘in cassatie gaan’.
Ook de rechters bij de Hoge Raad worden raadsheren genoemd. Zij behandelen zaken in cassatie. Dat wil zeggen dat zij kijken of de lagere rechters (van de rechtbanken en de gerechtshoven) het recht wel goed hebben toegepast en de wetten goed hebben uitgelegd.
Zij kijken dus niet opnieuw naar de feiten, waar de zaak eigenlijk om gaat. Als de raadsheren van de Hoge Raad vinden dat de lagere rechters het niet goed hebben gedaan, moet een ander gerechtshof de zaak opnieuw beoordelen. Bij de Hoge Raad kijken 5 raadsheren naar een zaak. Een uitspraak van de Hoge Raad heet een arrest.
Rechtbanken en gerechtshoven (voor hoger beroep) behandelen allerlei soorten rechtszaken. Daarnaast zijn er ook een paar ‘bijzondere colleges’ met een bepaald specialisme. Dat zijn:
• het College van Beroep voor het bedrijfsleven
• de Centrale Raad van Beroep
• de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
College van Beroep voor het bedrijfsleven
Het College van Beroep voor het bedrijfsleven behandelt in hoger beroep zaken over sociaal-economisch bestuursrecht. Dat zijn conflicten waar de overheid en het bedrijfsleven bij betrokken zijn.
Dat klinkt als ver van je bed, maar het gaat vaak over dingen waar veel mensen dagelijks mee te maken hebben. Bijvoorbeeld over welk bedrijf met bussen mag rijden in jouw woonplaats, of wie tv-programma’s mag uitzenden, of hoeveel geld dokters en tandartsen mogen vragen voor hun werk.
Centrale Raad van Beroep
De Centrale Raad van Beroep behandelt ook bestuurszaken, maar dan op een ander vlak: dit is de hoogste rechter in zaken over uitkeringen en de rechten van ambtenaren. Verder komen hier alle rechtszaken terecht over de zorg voor mensen die getroffen zijn door oorlog en vervolging.
Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State
De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State behandelt (ook in hoger beroep) onder meer vreemdelingenzaken, bouwzaken en conflicten die gaan over onze omgeving: de natuur, het milieu, het water en de bodem, maar ook de manier waarop het land wordt ingericht (ruimtelijke ordening).
Bij deze rechters kan je ook in hoger beroep over de Wet openbaarheid van bestuur. Die wet regelt dat de overheid niet alles in het geheim mag regelen. Soms willen mensen (vooral journalisten) iets weten wat de overheid liever niet vertelt. Dan kan de rechter in bepaalde gevallen beslissen dat dat toch moet.
Kantonrechtspraak is een bijzondere vorm van rechtspraak. De kantonrechter is een rechter die eenvoudige zaken behandelt. Het gaat dan om zaken met een financieel belang tot 25.000 euro en relatief kleine strafzaken, die overtredingen worden genoemd.
Als jij bijvoorbeeld spijbelt, kan je bij de kantonrechter komen. De kantonrechter behandelt daarnaast alle zaken op het gebied van het huurrecht, en alle arbeidszaken. Een kantonrechter zit altijd alleen.
Een bijzonder onderdeel van de Rechtspraak is de Raad voor de rechtspraak in Den Haag, want hier wordt geen recht gesproken. De Raad voor de rechtspraak heeft als taak ervoor te zorgen dat rechters hun werk goed kunnen doen.
De Raad overlegt bijvoorbeeld met de minister over hoeveel geld de gerechten krijgen en over belangrijke ontwikkelingen in de samenleving die met recht te maken hebben. Verder houdt de Raad zich bezig met voorlichting en wetenschappelijk onderzoek over rechtspraak.